We interviewden maker David over zijn zoektocht naar de klank van de stad.
Het geluid van de Schelde
Overdag is David Vergauwen directeur van het Maçonniek Studie- en Documentatiecentrum in Brussel. ’s Avonds verdiept hij zich verder in kunst, muziek en geschiedenis. Hij ging op zoek naar schilderijen die verraden hoe Antwerpen in de 19e eeuw klonk. Wat intrigeert hem aan de klank van de stad? “Vandaag is het eigenlijk nooit stil. Je hoort eigenlijk altijd iets, maar dat is niet altijd zo geweest. Daar sta ik pas écht bij stil sinds ik de klassieker van Alain Corbin, Les cloches de la terre, gelezen heb. Corbin slaagde erin honderden bladzijden over klokken te schrijven, zonder te vervelen. Dat doet hij door te focussen op de manier waarop ze het leven van de mensen beïnvloedden. Hoe een stad klinkt, hangt af van ontelbare economische, politieke en culturele factoren. Meteen vroeg ik me af hoe Antwerpen geklonken zou hebben. De geschiedenis van Antwerpen draait rond de Schelde, dus de klank van Antwerpen moet dus ook wel voor een groot deel door de Schelde bepaald zijn. In de sonorisatie bij Van Mieghems Havenmuzikant met kinderen hoor je de Schelde bijvoorbeeld voortdurend op de achtergrond.”
Eerst horen dan zien
In Museum Vleeshuis staan doorheen de vaste collectie acht panelen opgesteld, met daarop reproducties van acht 19e-eeuwse schilderijen van een Antwerps tafereel. Met een koptelefoon kan je luisteren hoe deze kunstwerken klinken.
David vertelt: “De strategie van sonorisaties is dat je kijkt met je oren, vooraleer je met je ogen kijkt. Hoor je bijvoorbeeld een hond blaffen in de sonorisatie, zal je onmiddellijk in het schilderij op zoek gaan naar de viervoeter.”
Hij vertelt verder over zijn werkwijze: “Eerst ging ik samen met Jan Dewilde, coördinator van het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek, op zoek naar Antwerpse schilderijen die klanken verraden. Belangrijk was dat die schilderijen gedateerd waren, maar ook dat ze een herkenbare plek in de stad afbeelden. Daarnaast kozen we schilderijen die in lokale collecties bewaard worden. Zo koos ik beelden van schilderijen uit het KMSKA, het Van Mieghem Museum en Museum Plantin-Moretus.”
“Bij elk schilderij vroeg ik me af welke muziek, van welke zanger of welke componist, daar mogelijks klonk. Daarvoor was telkens onderzoek nodig. Eenmaal ik de muziek gekozen had, ging sonorisator Hendrik Mertens ermee aan de slag. Hij nam het monteerwerk voor zijn rekening, en voorzag het geheel ook rijkelijk van allerlei passende omgevingsgeluiden.”
Keuzes maken
Davids favoriete sonorisatie is die bij het schilderij Het Trio van Charles Mertens (collectie KMSKA). "Het werk fascineert me, omdat de titel van het schilderij enorm veel discussies opwekt bij musicologen. Ze zijn het er – ondanks de titel van het werk – niet over eens of er drie of vier muzikanten afgebeeld staan. Voor de sonorisatie moest ik dus kiezen of ik een trio of een kwartet wilde laten horen. Dat heeft voor boeiende discussies gezorgd. Maar het resultaat mag er zijn!”. Of David uiteindelijk voor een trio of een kwartet koos, wil hij niet kwijt: “Dat zal je zelf moeten komen beluisteren in het museum!”
Museum Vleeshuis als pionier
Voor David was Museum Vleeshuis een heel logische locatie voor zijn project. “Dat de sonorisaties in Museum Vleeshuis voor het eerst aan het publiek gepresenteerd zouden worden, was voor mij evident. Waar kan ik stadsklanken beter laten horen dan in het museum van de klank van de stad? Sonorisaties zijn een erg verrijkende manier om naar kunst te kijken. Het kijken via de oren lijkt me een grote meerwaarde voor élk museum. Ik hoop dan ook dat veel musea dit pioniersproject inspirerend vinden en er zelf ook mee aan de slag gaan. Maar de primeur is weggelegd voor Museum Vleeshuis.”
Praktisch
- Nog t/m 28 januari 2024
‘Deze expo is het resultaat van het onderzoeksproject ‘Stadsklanken XIX: de auditieve ecologie van een metropool’ van Labo XIX&XX (Koninklijk Conservatorium Antwerpen) en werd gerealiseerd in samenwerking met, en met financiële ondersteuning door het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek (www.svm.be).’
Schilderijen die verklankt worden in dit project
Léon Keusters
Straatzanger
Antwerpen, 1936
Stadsarchief Antwerpen
Emile Gastemans
Vastenavond in danszaal Rubens
Antwerpen, ca.1900
MAS, Antwerpen
Jacques Gorus
Sint-Anneke
Antwerpen, 20ste eeuw
Museum Plantin-Moretus, Antwerpen
Willem Linning Junior
Antwerpse bruiloft
Antwerpen, 1866
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen
Charles Mertens
Het trio
Antwerpen, 1891
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen
Eugeen Van Mieghem
Havenmuzikant met kinderen
Antwerpen, ca. 1928
Privéverzameling/Eugeen van Mieghem Museum, Antwerpen
Eugeen Van Mieghem
Histoire gaie
ca. 1912
Privéverzameling/Eugeen van Mieghem Museum, Antwerpen
Louis van Engelen
Zondagmiddag op Sint-Anneke
Antwerpen, 1887
Privéverzameling, Antwerpen