Twee beiaarden
Vroeger hingen er in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal twee beiaarden: de kerkbeiaard en de stadsbeiaard, ook bekend als kermisbeiaard. Beiden hingen boven elkaar, de gelegenheid bepaalde toen welke beiaard bespeeld werd.
In 1751 liet de toenmalige stadsbeiaardier Joannes de Gruijtters de stadsbeiaard uitbreiden met drie kleine klokjes, gegoten door Joris Dumery. Om die klokjes te laten klinken was ook een nieuw klavier nodig met drie bijkomende toetsen. Zestien jaar later kreeg ook de kerkbeiaard een nieuw klavier.
Titelpagina De Gruijtters Beiaardboek: 194 Stukjes Voor Carillon
Titelpagina De Gruijtters Beiaardboek: 194 Stukjes Voor Carillon
Bijzonder instrument
In 2012 erkende Vlaanderen het 18de-eeuwse hand- en voetklavier als topstuk en daar zijn goede redenen voor. Ten eerste heeft het klavier de tand des tijds doorstaan en is het goed bewaard gebleven. Met uitzondering van enkele toetsen en de lessenaar is het instrument vrij compleet. Minstens zo belangrijk is de link met de stadsbeiaardier van toen: Joannes De Gruijtters. Die schreef tal van composities voor de beiaard. Eén van zijn handschriften, waarvan je hiernaast de titelpagina ziet, bevat maar liefst 194 composities. Vandaag geven die een goed idee van wat de klank van de stad vroeger was.
Klavier voor 40 klokken
Het klavier zelf is heel sober uitgewerkt, er is amper versiering op aangebracht. De twee gaten bovenaan geven aan dat de lessenaar over de volledige breedte van het klavier stond. Die lessenaar was wellicht een houten plank die met metalen pinnen in de gaten stak.
Hoewel er een aantal toetsen ontbreken, telt het klavier 40 toetsen. Van 1751 tot 1912 hingen er in de toren dus 40 klokken. De toetsen komen van links naar rechts overeen met do, re, mi en fa. Daarna wordt het toetsenbord chromatisch (fa kruis, sol, sol kruis, la, enz.). Historische klavieren hadden geen do kruis en geen mi mol. Een reden hiervoor is wellicht dat deze noten niet veel gebruikt worden, bovendien kosten de klokken ervan veel geld. Tegenwoordig hangt de mi-mol wel in de beiaard, maar de do-kruis nog steeds niet.
Een deel van het museum is gewijd aan de beiaard. Het historische klavier staat er naast andere collectiestukken waaronder de stormklok Orida en andere historische klokken.
Vlaams topstuk
De hand- en voetklavier is één van onze topstukken en staat op de Vlaamse topstukkenlijst.
